Bir buluşa patent alabilmenin ilk şartı teknik bir problemi çözüyor olmasıdır. Diğer bir deyişle ortaya çıkan faydanın görecesiz olması, ölçümlenebilir olması istenmektedir. Örneğin çok lezzetli bir süt ürettim argümanıyla patent alınması mümkün değildir. Zira lezzet kavramı kişiden kişiye değişen görece bir kavramdır ve ölçümlenebilir bir şey de değildir. Ancak raf ömrü piyasadakilerden daha uzun bir süt ürettiyseniz, bu teknik bir problemi çözme şartını karşılıyorsunuz demektir.
Buluşunuzun patent alabilmesi için ikinci şart ise dünya çapında yeni olmasıdır. Bunun anlamı, ortaya koyduğunuz çözümün patent başvuru tarihinden önce yazılı, sözlü ya da kullanım yoluyla kamuya açıklanmamış olması gerekmektedir. Örneğin, buluş olduğunu düşündüğünüz bir çözümün birebir aynısı 5 yıl önce bir Amerikan patent dokümanında ifşa edildiyse buluşunuz ne yazık ki yenilik kriterini karşılamamaktadır. Sadece Türkiye’de patent almak bile isteseniz, patent kanunumuzda dünya çapında yeni olma şartı arandığından, söz konusu Amerikan Patenti sizin patent almanızın önüne geçebilmektedir.
Yeniliği belirlemenin en etkili yöntemi patent araştırmasıdır. Eğer tecrübeli ve teknik olarak yetkin bir patent vekiliyle çalışıyorsanız, patent vekiliniz size kapsamlı bir patent araştırması yapacak ve buluşunuzun hangi özelliklerinin önceki teknikte yer almadığını belirleyecektir. Sizler de halka açık veritabanlarından (espacenet gibi) temel seviyede patent araştırmaları yapabilirsiniz.
Patent araştırmasının sonucunda buluşunuza birebir benzer bir çözüm yoksa, aşmanız gereken bir diğer bariyer ise çözüm yönteminizin ilgili önceki teknik ışığında teknikte uzman bir kişi için aşikar olmamasıdır. Teknikte uzman kişi sanal bir karakterdir ve en temel özelliği mevcut tekniği çok iyi bilmesi ancak buluşçu bir yeteneğe sahip olmamasıdır. Aşikarlık kriteri yoruma çok açık, nasıl değerlendirilmesi gerektiği hakkında onlarca kitap bulunan ve dinamik olarak içtihadı değişen bir kriterdir. Konu hakkında fikir sahibi olabilmeniz için en basit anlatımla bu kriteri şöyle açıklayabilirim. Örneğin, bir damacananın taşınması kolaylaştırmak üzere yanal yüzeyinde ve tabanında parmakların girebileceği girintiler yaptınız ancak önceki teknikte te yine örneğin fıçılar için benzer bir çözüm geliştirilmiş. Bu durumda çözümünüz aşikar olacaktır. Ancak, yine örneğin yanal yüzey va tabandaki girintilerin birbirine öyle konumladınız ki, yaptığınız testler bu sayede omurgaya binen yükün %30 azaldığını gösteriyor. Bu durumda buluşunuzun aşikar olmadığı kabul edilebilme olasılığı yüksektir.
Son kriter ise sanayiye uygulanabilirlik kriteridir. Eğer ayakları yere basan bir çözümü patent dokümanında yeterli teknik detaylarla anlattıysanız bu kriterde hiçbir sorun yaşamazsınız. Ancak, soyut bir fikri çok da detay vermeden patent ile korumaya çalıştıysanız, sanayiye uygulanabilirlik şartını karşılamanız çok da mümkün gözükmemektedir. Örneğin, ben elektrik motoruyla içten yanmalı motoru beraber kullanacağım ve bu sayede ciddi yakıt tasarrufu yapacağım şeklinde bir anlatımla patent alınamaz. Zira burada cevaplanmamış onlarca soru vardır. İki motorun çıkış millerinin nasıl birleştirileceği, hangi motorun ne zaman aktif olacağının nasıl belirleneceği gibi gibi. Bir buluşa patent almak için onu üretmiş olmanız gerekmez, hatta ortada bir prototip de olmayabilir ancak el çizimiyle bile olsa o alanda uzman kişinin buluşu uygulayabileceği kadar bir teknik bilgiyi de patent dokümanında vermeniz gerekmektedir.
Son olarak, tüm bu kriterlerin gerçek anlamda analizi patent başvurusundan sonra gerçekleşen patent araştırma ve inceleme süreçlerinde, resmi patent ofislerindeki ilgili patent uzmanları tarafından belirlenmektedir. Tecrübeli bir patent vekili ile çalışıyorsanız, patent vekiliniz de size başvuru öncesi buluşunuzun patentlenebilirliği hakkında temel bir fikir verebilecektir.
Tüm bu kriterleri karşılayan buluşlar 20 yıllık incelemeli patent belgesi alma hakkını kazanır. Bir istisna olarak, faydalı model tescili almak için aşikar olmama şartı aranmamaktadır. Örneğin bir çamaşır makinesi kasasının yüzey alanını mukavemet sağlama amacıyla artırmak aşikar bir uygulama olacağı için patent ile korunamaz. Ancak, eğer daha önce çamaşır makinesinde böyle bir uygulama yapılmadıysa, yani yenilik şartı sağlanıyorsa bu durumda bu çözüm faydalı model ile 10 yıl sürecek etkin bir hukuki koruma altına alınabilir.
Patentlenebilirlik kriterlerinin yorumlanmasına ilişkin onlarca kitap, yüzlerce makale ve mahkeme kararı mevcuttur. Ben bu yazımda çok basit şekilde konunun temelini siz değerli okuyucularıma aktarabilmek istedim.
En derin sevgi ve saygılarımla
